سدسازی فقط به نفع دوستان سدساز است

بعضی بر این اعتقاد هستند که بارش‌های اخیر باعث احیای تالاب‌ها و دریاچه‌ها شده است. این ادعا تا چه حد واقعیت دارد؟ برای یافتن پاسخ این سوال با یکی از اعضای هیات‌علمی موسسه جنگل‌ها و مراتع کشور به گفت‌وگو نشستیم.

محمد درویش، عضو هیات‌علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در پاسخ این سوال که «این ادعا که بارش‌های اخیر باعث احیای تالاب‌ها، دریاچه‌ها و رودها شد تا چه حد واقعیت دارد؟» گفت: تا حد زیادی درست است. رفع تهدیدی که از جانب افزایش چشمه‌های گردوغبار، متوجه کشور شده بود یکی از فواید بارش‌های خوب فرودین ماه بود. تالاب‌هایی مثل هورالعظیم، بختگان، هامون و جازموریان، خشک شده بودند و به منبع تولید گردوغبار تبدیل شده بودند اما خوشبختانه بارش‌ها تا حد زیادی این معضل را برطرف کرد. چشمه‌های گردوخاک می‌توانند ذرات کوچک‌تر از دو و نیم میکرون ایجاد کنند ممکن است به ایجاد سرطان خون منجر شوند. به‌این‌ترتیب هم کیفیت تاب‌آوری طبیعت ایران افزایش پیدا کرد و هم زمینه سلامتی مردم فراهم شد. در کنار تلفات سیل اخیر باید به این مولفه‌های مثبت هم توجه داشت.

سیل، عامل نمک‌شویی دشت‌ّها

وی در تکمیل این بخش از سخنان خود گفت: علاوه بر این سیل‌ّها مواد غذایی را از کوهستان‌ها به‌سوی دشت‌ها هدایت کردند و باعث نمک‌شویی دشت‌ها و افزایش حاصلخیزی خاک شدند. این عامل امنیت و کیفیت غذایی را افزایش می‌دهد. سیل‌های اخیر گردوخاک نشسته بر پوشش جنگلی ما در زاگرس را کاملاً شستند.

حق‌آبه تالاب‌ها را بدهیم

وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهارکرد: این فواید پایدار نیستند ولی می‌توان تا حدی آنها را پایدار کرد. امیدوارم درسی برای ما باشد که حق‌آبه تالاب‌ها، مقدم بر حق‌آبه کشاورزی و صنعت باشد. متاسفانه قبلا هیچ حق‌آبه‌ای برای تالاب‌ها در نظر نمی‌گرفتیم. ۹۰ درصد به کشاورزی، ۵ درصد به شرب و ۵ درصد به صنعت اختصاص یافته بود. وقت آن است که یک حق‌آبه دائمی و پایدار برای تالاب‌ها در نظر گرفته شود. این هدف به مطالبه مردمی و روشنگری و پیگیری رسانه‌ای فراگیر نیاز دارد. علاوه بر این سازمان محیط‌زیست باید از اقتدار بیشتری برخوردار باشد.

تالاب‌های صدهزار ساله

درویش در بخش بعدی سخنان خود تصریح کرد: به‌هرحال کشور ما در اقلیم گرم و خشک قرار گرفته و نمی‌توان انتظار داشت که این بارش‌ها به مشکل کم‌آبی خاتمه دهد. میانگین بارش‌های ما کمتر از میانگین جهانی است ولی هیچ‌یک از این‌ها دلیل نمی‌شود که شرایط تالاب‌های خود را پایدار نگه نداریم. تالاب‌ها صدها هزار سال است که در این سرزمین حضور داشته‌اند و همچنان می‌تواند به بقای خود ادامه دهند. البته این هدف زمانی محقق می‌شود که با درایت رفتار کنیم. به‌عنوان‌مثال تالاب‌های پنج‌گانه خوزستان توجه ویژه ما را طلب می‌کنند و باید حق‌آبه ثابت داشته باشند. آنچه گفته شد در مورد استان‌های فارس، اصفهان، سیستان و بلوچستان هم صدق می‌کند.

سه بهانه‌ واهی سدسازان

بسیاری از کارشناسان نگران آن هستند که سیل اخیر بهانه‌ای برای سدسازی‌های بیشتر شود. درویشی دراین‌باره اظهارکرد: آب شرب موردنیاز کشور ما ۸ میلیارد مترمکعب است. حدود ۵ میلیارد از این مقدار توسط سفره‌های زیرزمینی تامین می‌شود. سه میلیارد هم از طریق آب‌های سطحی تامین می‌شود. به خاطر این سه میلیارد تابه‌حال چیزی حدود ۵۰ میلیارد مترمکعب، مخزن ساخته شده است و ۳۰ میلیارد هم در دست ساخت است. دوستان سدساز می‌گویند باید ۴۰ میلیارد مترمکعب دیگر هم به این رقم اضافه شود که مبادا مردم از کمبود سه میلیارد مترمکعب در رنج باشند! این ادعا یک بهانه واهی است. سدسازی سه هدف را دنبال می‌کند. اول اینکه باعث رونق کسب‌وکاری به نام‌ سدسازی شود؛ دوم اینکه آب موردنیاز بخش کشاورزی را تامین کند و سوم اینکه برق تولید کنیم. این کار به‌هیچ‌عنوان اقتصادی نیست. اگر دنبال تولید برق هستیم باید به دنبال منابع خورشیدی و بادی باشیم. کشاورزی هم نباید بیش از ۲۰ درصد آب‌های کشور را به خود اختصاص دهد. از طرف دیگر آب موردنیاز کشاورزی را با شبکه قنات‌های کشور می‌توان تامین کرد. صنعت کشور هم باید در جایی مستقر شود که پیرامون آن، آب وجود داشته باشد. این‌همه هزینه شده است ولی مردم همچنان از کمبود آب رنج می‌برند. سدها بعد از مدتی پر از رسوب می‌شوند. به‌عنوان‌مثال سد دز اکنون با این معضل مواجه شده است. میزان رسوب این سد در ۲۰۰ سال آینده باید به این مقدار می‌رسید نه الان.